Niedobór witamin w organizmie - jakie są objawy i jak rozpoznać niedobory witamin?

Czujesz zmęczenie bez wyraźnej przyczyny? Często łapiesz infekcje? A może masz problemy z koncentracją? To mogą być sygnały, że Twojemu organizmowi brakuje witamin lub składników mineralnych. Niedobory często rozwijają się po cichu, a ich objawy są niespecyficzne i łatwo pomylić je ze stresem, zmęczeniem czy innymi przypadłościami. Zobacz, jak rozpoznać niedobory poszczególnych witamin i wprowadź działania profilaktyczne.

Jakie są przyczyny niedoborów witamin?

Niedobory witamin, nazywane również hipowitaminozą, mogą mieć wiele przyczyn. Najczęstszy powód to zbyt mała podaż witamin w diecie, jednak czasem związane są z zaburzeniami wchłaniania, przyjmowanymi lekami czy innymi dolegliwościami. W pewnych okresach życia, takich jak ciąża czy okres karmienia piersią, zapotrzebowanie na witaminy wzrasta. W takich sytuacjach brak odpowiednich zmian w diecie również zwiększa ryzyko niedoborów.

Problem z niedoborami najczęściej zaczyna się od złych nawyków. Zbyt mała ilość  warzyw i owoców w diecie, eliminowanie z niej tłuszczów czy stosowanie diet eliminacyjnych bez konsultacji z dietetykiem – wszystko to sprawia, że niedobory witamin i składników mineralnych są bardziej prawdopodobne.

Zdarza się jednak, że przyczyny niedoborów mają związek z chorobami lub zażywanymi lekami. Przewlekłe choroby przewodu pokarmowego, takie jak celiakia, choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego czy zespół złego wchłaniania, często prowadzą do deficytów. Podobnie działają niektóre leki. Diuretyki mogą zwiększać wydalanie witaminy B1, a metformina stosowana w leczeniu cukrzycy zwiększa ryzyko niedoboru witamin B6 i B12 [1].  

Również przewlekłe nadużywanie alkoholu znacznie podnosi ryzyko niedoborów witamin z grupy B, witaminy C oraz kwasu foliowego. Z kolei długie przebywanie w pomieszczeniach oraz unikanie słońca to nawyki mogące prowadzić do niedoboru witaminy D [1]. 

Jak rozpoznać niedobory witamin? Objawy i badania

Rozpoznanie niedoborów witamin i składników mineralnych nie zawsze jest proste, bo objawy rozwijają się powoli i są niespecyficzne. Łatwo pomylić je z objawami stresu, przemęczenia czy wpływu pogody. Tymczasem w skrajnych przypadkach niedobór może przerodzić się w awitaminozę, czyli całkowity brak danej witaminy.

Tak poważny niedobór zaburza prawidłowe funkcjonowanie organizmu i jest bardzo niebezpieczny. Na szczęście, niedobory o takiej skali bardzo rzadko występują w krajach rozwiniętych [1].  

Organizm zawsze wysyła sygnały ostrzegawcze, które warto umieć odczytać. Objawy, na które warto zwrócić uwagę, to np.: 

• osłabienie i przewlekłe zmęczenie – mogą być związane z niedoborem witaminy D3 lub witamin z grupy B (szczególnie B1, B6, B12),

• częste infekcje i spadek odporności – mogą wskazywać na zbyt niski poziom witaminy D3, witaminy C lub cynku,

• zaburzenia koncentracji, trudności z pamięcią, stany depresyjne – mogą być skutkiem niedoboru witaminy B1, B6, B12 lub kwasu foliowego,

• suchość skóry, łuszczenie się naskórka – może wskazywać na niedobór witaminy A, witaminy B2 lub biotyny,

• mrowienie i drętwienie kończyn, ból mięśni, problemy z koordynacją ruchową – to mogą być objawy niedoboru tiaminy (B1), witaminy B6 lub B12,

• światłowstręt, łzawienie oczu czy podrażnienie spojówek mogą być objawem niedoboru witaminy B2 (ryboflawiny),

• u dzieci bóle mięśni i kości, opóźnienie rozwoju ruchowego i obniżone napięcie mięśniowe to objawy niedoboru witaminy D,

• u dorosłych zaś objawem (długotrwałego) niedoboru tej witaminy są bóle pleców, osłabienie mięśni, złamania nawet przy niewielkich urazach [1].

Co zrobić w przypadku podejrzenia niedoborów?

Jak widzisz, niedobory witamin mogą objawiać się na wiele sposobów i łatwo pomylić je z innymi dolegliwościami. Jeśli zaobserwujesz u siebie niepokojące symptomy, najlepiej udać się do lekarza.

W takiej sytuacji lekarz zleci badania, które pomogą wyjaśnić objawy oraz odpowiedzą na pytanie, jakich witamin brakuje w organizmie. Najczęściej oznacza się poziom witaminy D3 (25(OH)D), witaminy B12, kwasu foliowego, żelaza i ferrytyny, ale w razie podejrzenia konkretnego niedoboru, również innych składników. W przypadku objawów neurologicznych, anemii lub problemów hormonalnych, diagnostykę często rozszerza się o sprawdzanie poziomu witamin z grupy B.

Oprócz sprawdzenia poziomów poszczególnych witamin i składników mineralnych ważne jest również przeprowadzenie podstawowych badań krwi, takich jak morfologia. Tylko w ten sposób lekarz uzyska dokładniejszy obraz tego, co dzieje się w organizmie i będzie mógł postawić diagnozę albo zlecić dalsze badania.

Pamiętaj, że zanim sięgniesz po suplementację witamin, najlepiej wykluczyć inne przyczyny. Wbrew pozorom przyjmowanie witamin w postaci suplementów również może być niebezpieczne – szczególnie w przypadku dużych dawek. Nadmiar witamin, zarówno jak niedobór, jest szkodliwy dla organizmu.

Niedobór witaminy E

Witamina E to silny antyoksydant, który chroni komórki przed stresem oksydacyjnym. Niedobory są rzadkie, ale mogą występować u osób z zaburzeniami wchłaniania tłuszczów. Objawy to m.in. osłabienie mięśni, zaburzenia neurologiczne oraz pogorszenie odporności. U dzieci może dojść do zaburzeń rozwoju układu nerwowego [1].

Niedobór witaminy A

Witamina A odgrywa kluczową rolę w prawidłowym widzeniu, odporności oraz regeneracji nabłonków. Niedobór prowadzi do kurzej ślepoty, suchości spojówek i rogówki (kseroftalmii), a w ciężkich przypadkach do utraty wzroku. Może także zwiększać podatność na infekcje i osłabiać stan skóry [1].

Niedobór witaminy K

Witamina K jest niezbędna do krzepnięcia krwi i zdrowia kości. Niedobory są rzadkie, ale mogą występować u osób z chorobami wątroby, noworodków lub osób przyjmujących leki przeciwzakrzepowe. Objawy to wydłużony czas krwawienia i łatwe powstawanie siniaków [1].

Niedobór witamin z grupy B

Niedobory witamin z grupy B (B1, B2, B6, B12 i folianów) są szczególnie groźne, ponieważ pełnią one wiele funkcji – od wspomagania metabolizmu po wsparcie układu nerwowego i krwiotwórczego.

• Witamina B1 (tiamina): jej niedobór może prowadzić do choroby beri-beri, problemów z układem nerwowym, sercem i osłabieniem mięśni.

• Witamina B6: objawy to drażliwość, depresja, zapalenie skóry, zaburzenia snu i mrowienie kończyn.

• Witamina B12: jej brak prowadzi do anemii megaloblastycznej, zaburzeń neurologicznych, zaburzeń koncentracji i pamięci.

• Foliany (witamina B9): ich niedobór wpływa na rozwój układu nerwowego płodu, dlatego suplementacja kwasu foliowego jest kluczowa dla kobiet planujących ciążę. U dorosłych powoduje anemię i pogorszenie odporności.

Jeśli zaś poszukujesz kompleksowego uzupełnienia diety, sięgnij po Levann „jA” Zestaw Witamin i Minerałów zawierający aż 19 starannie dobranych składników aktywnych. To propozycja dla wszystkich chcących kompleksowo zapobiec niedoborom, a przy tym zadbać o odporność, koncentrację i samopoczucie psychiczne.

Pamiętaj, że suplementy powinny być stosowane jako środek wspomagający zdrowe odżywianie, a nie jego zamiennik. Zarówno profilaktyka, jak i leczenie niedoborów powinny uwzględniać indywidualne potrzeby organizmu, styl życia, stan zdrowia oraz aktualne wyniki badań. Jeśli podejrzewasz u siebie niedobory, koniecznie skonsultuj się z lekarzem, który zleci Ci odpowiednie badania – i na tej podstawie wybierz suplementację dostosowaną do Twoich potrzeb.

Bibliografia:

1. Jarosz, M., Rychlik, E., Stoś, K., & Charzewska, J. (red.). (2020). Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny.