Oznaki odwodnienia organizmu – jak rozpoznać pierwsze sygnały?

2021-09-30

Oznaki odwodnienia organizmu są sygnałem świadczącym o zaburzeniach wodno-elektrolitowych, które mogą powodować poważne konsekwencje zdrowotne. Szybka reakcja może być kluczowa, dla zachowania prawidłowości procesów życiowych. Jak rozpoznać pierwsze oznaki odwodnienia u dorosłego i dziecka?

Oznaki odwodnienia – funkcje wody

Właściwe nawodnienie organizmu to podstawa prawidłowego funkcjonowania ustroju. Woda w ciele człowieka zajmuje około 60-70% całkowitej masy ciała i wpływa na utrzymanie prawidłowej objętości przestrzeni wodnych w komórkach i poza nimi. Optymalna zawartość wody wpływa na utrzymanie ciśnienia osmotycznego krwi i tym samym dotlenienie i odżywienie wszystkich tkanek. Oznaki odwodnienia organizmu mogą być bardzo niebezpieczne, gdyż woda pełni funkcje biochemiczne i fizjologiczne oraz uczestniczy w przebiegu większości procesów życiowych.

Funkcje wody w organizmie

Funkcje budulcowe – woda wchodzi w skład wszystkich komórek i tkanek.
Funkcje transportowe – za pośrednictwem wody odbywa się przenoszenie różnych substancji, m.in. tlenu, składników odżywczych, produktów przemiany materii.
Funkcje metaboliczne – woda bierze udział w przemianach białek, tłuszczów i węglowodanów.
Funkcja oczyszczania organizmu – z potem i moczem z udziałem wody odbywa się usuwanie niebezpiecznych lub niepotrzebnych związków m.in. toksyn i ubocznych produktów przemiany materii.
Funkcja termoregulacji, czyli utrzymanie właściwej temperatury ciała (gdy jest gorąco, organizm oddaje wodę poprzez pot).
Funkcje trawienia pokarmów – począwszy od formowania kęsa pokarmowego, poprzez przesuwanie treści przez światło układu pokarmowego, po formowanie masy kałowej nie byłoby możliwe bez udziału wody.
Funkcja ochronna – zabezpiecza organy jak np. płuca przed uszkodzeniami mechanicznymi.
Funkcja nawilżająca – woda wchodzi m.in. w skład mazi stawowej, umożliwiając prawidłową pracę stawów, czy gałki ocznej umożliwiając prawidłowe widzenie.

Dorosły człowiek w ciągu doby traci około 2,5 litra wody, z czego 1,5 litra wraz z moczem, 400 ml w procesie oddychania oraz 400 ml przez skórę wraz z potem.

Pierwsze oznaki odwodnienia – zaburzenia związane z niedoborem wody

Pierwsze oznaki odwodnienia organizmu, to stan, kiedy w organizmie można dostrzec wstępne zaburzenia. Dbając o prawidłowy poziom nawodnienia, dorosły człowiek powinien wypijać około 2 litrów wody w ciągu całego dnia. Dokładne zapotrzebowanie można wyliczyć, przyjmując, że na 1 kilogram masy ciała należy przyjąć około 30 ml wody.

Od czego zależy zapotrzebowanie na wodę?

wiek,
masa ciała,
płeć,
stan fizjologiczny,
temperatura otoczenia,
aktywność fizyczna.

Oznaki odwodnienia mogą doprowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, takich jak niedostateczne dotlenienie komórek oraz obniżony transport składników odżywczych do tkanek, co będzie miało bezpośredni wpływ na nieprawidłową pracę narządów m.in. serca, nerek, jelit i wątroby. Pierwsze oznaki odwodnienia związane z niedoborem tlenu to m.in. przyspieszony oddech i szybka akcja serca. Upośledzenie będzie także dotyczyć procesu trawienia i wchłaniania substancji, co jest też związane ze spowolnieniem tempa przemiany materii. Niedostateczna ilość wody będzie też wpływać na obniżenie zdolności do detoksykacji organizmu. Pogorszeniu mogą ulec procesy widzenia ze względu na spadek nawilżenia gałki ocznej. Niedobór wody będzie zaburzał także poziom termoregulacji, a skóra będzie mniej elastyczna podatna na zadrapania oraz zwiększy się wrażliwość na ból.

Przyczyny odwodnienia organizmu

Oznaki odwodnienia organizmu nasilają się wraz ze stopniem utraty wody. Ilość wody, która w ciągu dnia jest wydalana z organizmu wraz z potem, moczem i łzami oraz ta wydychana w postaci pary wodnej w procesie oddychania, w dużej mierze zależy od ilości wody przyjmowanej z zewnątrz. Nawodnienie organizmu zależy nie tylko od adekwatnego spożycia wody, ale także innych napojów, soczystych warzyw i owoców, zup, koktajli i innych posiłków o płynnej i półpłynnej konsystencji. Bardzo dobrze sprawdzi się woda kokosowa bogata w elektrolity. Wymiana wody zachodzi w nerkach, gdzie przefiltrowywane jest około 140 litrów osocza w ciągu doby. Jest to jeden z ważniejszych mechanizmów zabezpieczających poziom nawodnienia organizmu. Za regulację zwrotnego wchłaniania wody odpowiedzialny jest hormon antydiuretyczny. Jakie są przyczyny odwodnienia organizmu?

Niskie spożycie wody i innych płynów.
Utrata wody w przebiegu dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego (wymioty, biegunki).
Choroby przewlekłe (cukrzyca, choroby nerek).
Odwodnienie wywołane nadmiernym poceniem się (w wyniku gorączki, wzmożonej temperatury otoczenia, aktywności fizycznej).
Niewystarczające spożycie wody spowodowane słabym pragnieniem lub nieodczuwaniem pragnienia (małe dzieci, osoby starsze).
Odwodnienie spowodowane utratą dużej ilości krwi.
Stosowanie leków o działaniu moczopędnym tzw. diuretyków. W przypadku stwierdzenia pierwszych oznak odwodnienia organizmu należy uzupełnić płyny, najlepiej w postaci wody i elektrolitów.

Oznaki odwodnienia a mechanizmy regulujące poziom wody

Odwodnienie organizmu powoduje zaburzenie równowagi pożądanej fizjologicznie przestrzeni międzykomórkowych oraz zawartości wody w samej komórce. Narządy, które są odpowiedzialne za utrzymanie prawidłowej gospodarki wodno-elektrolitowej to przede wszystkim nerki i płuca. Z kolei pierwiastkiem, który odgrywa kluczową rolę w kwestii nawodnienia organizmu, jest sód.

Zawartość sodu w organizmie zależy głównie od podaży, czyli ilości dostarczanej z pożywieniem, a stężenie jest regulowane przez mechanizmy buforujące jego poziom. Dieta niskosodowa zalecana jest osobom z nadciśnieniem tętniczym. Niedobór sodu może być znacznie groźniejszy niż jego nadmiar. Długotrwałe zachwianie równowagi wodno-elektrolitowej może prowadzić do zaburzeń zagrażających zdrowiu i życiu, przede wszystkim nieprawidłowej pracy mięśni – w tym mięśnia sercowego. Regulacja poziomu ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych opiera się o auto filtrację, czyli wytwarzanie wolnej wody przez nerki. Innym mechanizmem wyznaczającym zapotrzebowanie na wodę jest powstawanie lub zanik pragnienia. Bodźce te są odbierane i przekazywane przez baroreceptory i chemoreceptory.

Oznaki odwodnienia a rodzaje odwodnienia

Oznaki odwodnienia pojawiają się w momencie zmniejszenia objętości płynów, a utrata wody przekracza zdolności kompensacyjne mechanizmów odpowiedzialnych za utrzymanie równowagi wodno-elektrolitowej.

Rodzaje odwodnienia

Odwodnienie izotoniczne – to utrata wody, której nie towarzyszy zaburzenie poziomu elektrolitów.
Odwodnienie hipertoniczne – charakteryzuje się wysokim stężeniem elektrolitów w płynach ustrojowych.
Odwodnienie hipotoniczne – ma miejsce, gdy utracie wody towarzyszy niskie stężenie elektrolitów, jest to tzw. zespół niedoboru sodu.

Oznaki odwodnienia u dorosłego, są bardzo szybko regulowane przez sam organizm. W skrajnych sytuacjach niezbędna jest interwencja lekarska lub hospitalizacja. Organizm ludzki bez wody zachowuje podstawowe funkcje życiowe przez okres od 3 do 5 dni. Prawidłowe nawodnienie opiera się o regularne spożywanie niewielkich ilości wody lub innych płynów.

Pierwsze oznaki odwodnienia organizmu – jakie są?

Oznaki odwodnienia organizmu u zdrowego człowieka pojawiają się stopniowo, a pierwszym z nich jest odczucie pragnienia. Dużo większe ryzyko odwodnienia dotyczy niemowląt i dzieci, które jeszcze nie potrafią jasno komunikować swoich potrzeb. W związku z tym za podaż płynów u dzieci są odpowiedzialni rodzice i opiekunowie. Dodatkowo mniejsza powierzchnia ciała młodego organizmu wpływa na ograniczone możliwości magazynowania płynów. Pojawienie się pierwszych oznak odwodnienia u dzieci wiąże się z dużym ryzykiem zdrowotnym. Utrata 10% wody u niemowlęcia jest podstawą do pilnej konsultacji szpitalnej i jak najszybszego ustabilizowania równowagi wodno-elektrolitowej.