Żurawina – właściwości, zastosowanie, przeciwwskazania. Jak i dlaczego warto wykorzystywać żurawinę w kuchni?

Żurawina sprawdza się w kuchni jako dodatek do owsianki, jaglanki, wypieków i koktajli oraz ma nieocenione właściwości lecznicze. Jest bogatym źródłem witamin, minerałów oraz cennych związków należących do polifenoli. Na co pomaga żurawina i jakie jest jej działanie?

Żurawina – co to za owoc?             

Żurawina pod względem botanicznym należy do rodziny wrzosowatych. Najbardziej rozpowszechniona odmiana to żurawina amerykańska, wielkoowocowa (Vaccinium macrocarpon L). Jest to roślina wieloletnia, zimozielona, niskopienna osiągająca wysokość od 20 cm do 2 m. Charakterystyczne kuliste owoce czerwonej lub czarnoczerwonej barwy wyglądem przypominają jagody. Posiadają cienką, gładką skórkę o intensywnym kolorze. Żurawina to owoc o cierpkim, kwaśnym smaku. 

Naturalne środowisko wzrostu żurawiny to obszary północno-wschodniej Ameryki. Najlepsze warunki wzrostu dla tej rośliny to tereny torfowe, bagienne i wilgotne lasy z przewagą niewymagających, kwaśnych gleb. Nie potrzebuje nasłonecznienia i pod tym względem jest niezwykle uniwersalna. 

Dojrzewanie owoców żurawiny przypada na miesiące letnie od czerwca do września, a zbiory mogą być realizowane przez całą zimę. Świeże owoce żurawiny są dostępne od października do stycznia. 

Mimo iż naturalne środowisko wzrostu żurawiny to obszar Stanów Zjednoczonych od Teksasu po Alaskę, to ze względu na właściwości lecznicze żurawiny uprawy tej rośliny przeniosły się w inne rejony świata. Największe plantacje żurawiny znajdują się poza Stanami Zjednoczonymi w Kanadzie, Holandii i Wielkiej Brytanii. Najczęściej spotykaną postacią handlową jest żurawina suszona i w formie konserwowanej. Żurawina do picia sprzedawana jest w formie soku lub jak herbata z żurawiny. 

Żurawina – działanie             

Żurawina to gatunek o dużym potencjale prozdrowotnym, wykorzystywana zarówno w fitoterapii, jak i w produkcji wzbogacanej żywności funkcjonalnej oraz suplementów diety. Właściwości lecznicze żurawiny wynikają z zawartych w dojrzałych owocach związków chemicznych, do których należą kwasy organiczne, związki fenolowe i inne. Na szczególną uwagę w kontekście prewencji zdrowia zasługuje tzw. związek laktonowy, który wykazuje działanie przeciwbakteryjne. To właśnie dzięki obecności tej substancji w owocu, stosowana jest żurawina na pęcherz moczowy przy wystąpieniu infekcji.             

Ciemnoczerwona barwa owoców żurawiny wskazuje na wysoką zawartość antocyjanów i polifenoli roślinnych – flawonoidów oraz rutozydu. Dzięki tym substancjom właściwości lecznicze żurawiny będą wiązały się z prewencją chorób układu sercowo-naczyniowego oraz działaniem przeciwnowotworowym. Kemferol i kwercetyna zawarte w żurawinie działają przeciwzapalnie, przeciwgrzybiczo i przeciwalergicznie poprzez hamowanie uwalniania histaminy. 

Z kolei lotne związki terpenowe o różnej budowie chemicznej zawarte w powłoce woskowej owoców żurawiny wykazują właściwości blokowania wzrostu komórek nowotworowych. 

Żurawina jest także źródłem witamin i związków mineralnych. Zawiera beta-karoten i luteinę mające ogromne znaczenie dla funkcjonowania narządu wzroku. 

Przeciwwskazania w kwestii spożycia żurawiny dotyczą pacjentów przyjmujących leki przeciwzakrzepowe, w których składzie znajduje się warfaryna. Żurawina może hamować usuwanie warfaryny z organizmu i tym samym inicjować powstawanie krwotoków.   

Żurawina – właściwości lecznicze             

Na co pomaga żurawina? Lecznicze właściwości żurawiny są znane i wykorzystywane w szeroko pojętej fitoterapii. Fitoterapia to dziedzina z pogranicza medycyny i ziołolecznictwa. Sok z żurawiny lub wyciąg z żurawiny w postaci tabletek jest bardzo często zalecany przez lekarzy jako wsparcie w infekcjach, szczególnie związanych z funkcjonowaniem układu moczowego. Najczęściej w sklepach dostępna jest suszona żurawina lub herbata z żurawiny. Właściwości żurawiny związane z działaniem przeciwzapalnym, przeciwwirusowym, przeciwbakteryjnym oraz kwaśny, aseptyczny odczyn odgrywa bardzo ważną rolę w leczeniu schorzeń wywołanych przez chorobotwórcze drobnoustroje.  

Dobroczynne działanie żurawiny jest wykorzystywanie w leczeniu:

– infekcji wirusowych górnych dróg oddechowych m.in. przeziębienia i grypy;
– infekcji bakteryjnych górnych dróg oddechowych m.in. anginy;
– stanów zapalnych pęcherza moczowego;
– chorób nerek;
– chorób wątroby;
– chorób trzustki;
– problemów jelitowych;
– chorób o podłożu alergicznym;
– chorób nowotworowych.  

Ile kalorii zawiera żurawina? Wartość energetyczna na 100 g świeżych owoców to 46 kcal. Jednak najpopularniejsza forma spożywcza, czyli suszona żurawina to już 308 kcal w 100 gramach produktu.  Najwięcej dobroczynnych właściwości żurawiny (witamin i minerałów) zawiera świeży owoc żurawiny, które dostępne są w okresie od października do stycznia.  

Żurawina świeża – kalorie i wartość odżywcza 

Żurawina suszona – kalorie i wartość odżywcza  

Źródło: USDA National Nutrient Database for Standard Reference

Ile żurawiny dziennie spożywać? Zależy to od postaci, pod jaką owoc jest przyjmowany. Warto wspomnieć, że świeża żurawina jest bardzo cierpka w smaku, dlatego raczej nie jada się jej w postaci nieprzetworzonej. Bardzo dobrze sprawdzi się żurawina do picia w postaci soków bądź herbat z jej zawartością. Żurawina może stanowić wspaniały dodatek do ciast, ciastek i deserów i musli. W ofercie sklepu Foods by Ann znajdziesz już gotowe ciasteczka z żurawiną, a także ekologiczną żurawinę, która może stanowić dopełnienie do przeróżnych dań. 

Ile jeść suszonej żurawiny? Tutaj dość istotna jest kaloryczność suszonej żurawiny, dlatego warto ją traktować jako dodatek do owsianki, czy deserów.  

Żurawina na pęcherz moczowy              

Żurawina i jej właściwości lecznicze są najczęściej kojarzone z przykrą dolegliwością, czyli zapaleniem pęcherza moczowego. Dane epidemiologiczne wskazują, że choroba ta dotyczy najczęściej kobiet, w mniejszym stopniu mężczyzn. 

Objawy zapalenia pęcherza moczowego:

– stałe parcie na pęcherz moczowy;
– zwiększona częstotliwość oddawania moczu;
– bolesność i pieczenie podczas oddawania moczu;
– ból podbrzusza;
– stan podgorączkowy;
– bóle w okolicach lędźwi;
– mętność moczu. 

Częstotliwość chorób pęcherza wzrasta wraz z wiekiem, dlatego bardzo często dotyka kobiety wchodzące w okres menopauzy. Zapalenie układu moczowego u ciężarnych może spowodować przedwczesny poród oraz przyczynić się do niskiej masy urodzeniowej dziecka. Ryzyko wystąpienia chorób układu moczowego koreluje z cukrzycą typu 2, szczególnie u chorych poddanych hospitalizacji. Niewłaściwie leczone zapalenie pęcherza może prowadzić do retinopatii, nefropatii i neuropatii. 

Czynniki ryzyka zapadalności na choroby układu moczowego:

– płeć żeńska;
– zmiany hormonalne (okres menopauzy);
– cukrzyca typu 2,
– cewnikowanie;
– stosowanie leków immunosupresyjnych;
– brak właściwej higieny okolic intymnych.  

W związku z tym, że zapalenie pęcherza moczowego jest spowodowane zakażeniem bakteryjnym (Escherichia coli 85% zachorowań) zastosowanie znajduje tu żurawina na pęcherz na wczesnym etapie rozwoju infekcji.  

Jakie są lecznicze właściwości żurawiny w kontekście ograniczenia ryzyka występowania chorób układu moczowego? 

– Kwaśne pH żurawiny około 2,5 wspiera ochronę antybakteryjną okolic intymnych. Zakwaszenie moczu wspiera walkę z zakażeniem bakteryjnym dróg moczowych.
– Żurawina ułatwia wydalanie moczu, co ogranicza ryzyko kolonizacji bakterii w obrębie przewodu moczowego. 
– Żurawina zawiera witaminę C o działaniu przeciwdrobnoustrojowym i sprawdza się w walce z infekcją o różnej etiologii.
– Antocyjany w żurawinie mają właściwości aseptyczne i tym samym przyczyniają się do degradacji chorobotwórczych bakterii. 
– Kwas cytrynowy zawarty w soku z żurawiny będzie zapobiegał rozwojowi kamicy układu moczowego, dzięki ograniczaniu powstawania szczawianów wapnia.  

Ile żurawiny dziennie?             

Spożywanie owoców żurawiny pod różną postacią – naturalnego owocu, suszonej żurawiny, herbaty z żurawiny, soku z żurawiny, czy żurawiny zawartej w preparatach leczniczych jest bezpieczne dla zdrowia. Jednak im bardziej naturalna forma produktu, tym lepiej ze względu na biodostępność wartości odżywczych. Jeżeli sięgamy po wyciągi z żurawiny zamknięte w syropach lub tabletkach, należy bezwzględnie kierować się informacją producenta co do dawkowania produktu. 

Szczególną ostrożność należy zachować w przypadku pacjentów z protezą zastawki dwudzielnej, jak i u osób przyjmujących leki zawierające warfarynę, gdyż istnieje niebezpieczeństwo wystąpienia krwotoków. Poza tym mogą wystąpić negatywne skutki obniżenia biologicznej dostępności substancji czynnej w przyjmowanym leku.           

Ile żurawiny dziennie spożywać? Stosowanie nawet dużych dawek żurawiny przez osoby dorosłe jest całkowicie bezpieczne. Ograniczenie dotyczy małych dzieci, ze względu na możliwość wystąpienia dolegliwości żołądkowych.